Στον αέρα το κυβερνητικό πρόγραμμα Σταθερότητας 2008-2011

(Ι). Αξιολόγηση της Ελληνικής Οικονομίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Την χειρότερη ίσως στην ιστορία της αξιολόγηση επεφύλαξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ε.Ε.) στην Ελληνική οικονομία. Η Ε.Ε. θέτει την Ελλάδα σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος για τις επιδόσεις της στο δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος το 2007, «όταν η οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα ήταν σε υψηλά επίπεδα και η οικονομική κρίση δεν είχε ακόμα ξεκινήσει». Η επισήμανση αυτή επιβεβαιώνει πλήρως τη θέση του ΠΑΣΟΚ ότι η δημοσιονομική εκτροπή δεν οφείλεται στη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση, αλλά στη διαχειριστική ανεπάρκεια και αναποτελεσματικότητα της Κυβέρνησης Καραμανλή.

Σύμφωνα με την Ε.Ε.:
•    Το έλλειμμα ξεπέρασε το 3% του ΑΕΠ ήδη το 2007 και το χρέος έφτασε το 94,8% του ΑΕΠ.
•    Η υπέρβαση του ελλείμματος δεν δικαιολογείται ούτε από έκτακτες ή ασυνήθιστες περιστάσεις, ούτε μπορεί να θεωρηθεί παροδική (με τον τρόπο που ορίζεται στη Συνθήκη).

Σημειώνεται ότι μόνο η Ελλάδα εμφανίζει υπερβολικό έλλειμμα χωρίς να έχει υιοθετήσει μέτρα για την ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας και τη τόνωση της αγοράς.

Η δημοσιονομική εκτροπή οφείλεται στην αναποτελεσματική και αναξιόπιστη οικονομική πολιτική της Κυβέρνησης της Ν.Δ. Η Ε.Ε. αναγνωρίζει ότι η Ελλάδα είναι υψηλού δημοσιονομικού κινδύνου εξαιτίας:  
•    του κακού προηγούμενου από τις επαναλαμβανόμενες υπερβάσεις στις δημόσιες δαπάνες και υστερήσεις στα δημόσια έσοδα,
•    της αποτυχίας της διαδικασίας κατάρτισης του Προϋπολογισμού και θεσμικών αδυναμιών, που οδήγησαν σε εκτροπή από τους στόχους του Προϋπολογισμού, και
•    της αναξιοπιστίας των παρεχόμενων στοιχείων από την Κυβέρνηση προς την στατιστική υπηρεσία της Ε.Ε.

Η Ε.Ε. καλεί την Ελλάδα:
•    Να λάβει μέτρα περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής ήδη από το 2009.
•    Να αναστρέψει την σοβαρή απώλεια ανταγωνιστικότητας και τις εξωτερικές ανισορροπίες (ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών) της Ελληνικής οικονομίας, με μέτρα δημοσιονομικής σύγκλισης που θα οδηγούν στη βελτίωση της ποιότητας των δημοσίων οικονομικών, εντός του πλαισίου ενός συγκεκριμένου προγράμματος μεταρρυθμίσεων.
•    Να υλοποιήσει αμέσως μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό σύστημα και να βελτιώσει τις λειτουργίες της σύνταξης προϋπολογισμού, με αύξηση της διαφάνειας και με υπαγωγή της στρατηγικής προϋπολογισμού σε πιο μακροχρόνιο χρονοδιάγραμμα προοπτικών, καθώς και να θέσει μηχανισμούς ελέγχου, διαχείρισης και βελτίωσης της αποδοτικότητας των βασικών δημοσίων δαπανών.
•    Να προχωρήσει σε μεταρρύθμιση στο συνταξιοδοτικό και στον κλάδο υγείας, ώστε να βελτιώσει τη μακροχρόνια βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών.

Η Ε.Ε. καταλήγει ότι το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ) 2008-2011 που κατέθεσε η Κυβέρνηση αδυνατεί να αντιμετωπίσει έγκαιρα και αποτελεσματικά τις διαθρωτικές αδυναμίες της Ελληνικής οικονομίας. Η Ε.Ε. αμφισβητεί επίσης την πρόβλεψη της Κυβέρνησης για τον ρυθμό ανάπτυξης το 2009 και αμφιβάλλει για το κατά πόσο το ΠΣΑ μπορεί να οδηγήσει στην προσαρμογή της οικονομίας το 2010 και 2011, αφού οι παραδοχές της Κυβέρνησης για περιορισμό της φοροδιαφυγής και μείωση της σπατάλης είναι αναξιόπιστες.
 
Το συμπέρασμα είναι ένα: Η Κυβέρνηση της Ν.Δ. απέτυχε να διαχειριστεί με υπεύθυνο και αξιόπιστο τρόπο τα δημόσια οικονομικά σε ομαλές περιόδους και βάζει τη χώρα σε τεράστιες περιπέτειες. Σήμερα που η κρίση έχει βαθύνει και οι προκλήσεις έχουν μεγαλώσει, συνεχίζει να διαχειρίζεται την κρίση με ανεύθυνο και αποσπασματικό τρόπο.
 

(ΙΙ). Γενικές Παρατηρήσεις στο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2008-2011

Το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΠΣΑ) 2008-2011 που υπέβαλε η Κυβέρνηση της Ν.Δ. στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

•    Στηρίζεται σε προβλέψεις που είτε είναι υπεραισιόδοξες, είτε στην καλύτερη περίπτωση αποτελούν ευχολόγια που δεν πρόκειται να επαληθευθούν.
•    Αδυνατεί να διαμορφώσει στοιχειώδεις συνθήκες και προϋποθέσεις δημοσιονομικής εξυγίανσης.
•    Δεν περιλαμβάνει μέτρα για τη στήριξη της πραγματικής οικονομίας εν όψει της επερχόμενης ύφεσης, ούτε δεσμεύσεις για πολιτικές που θα βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και θα επαναφέρουν τη χώρα σε τροχιά ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής.
•    Δεν περιλαμβάνει μέτρα στήριξης της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών και της απασχόλησης, καθώς και μέτρα για την προστασία ευαίσθητων και αδύναμων κοινωνικών ομάδων.

Ειδικότερα:

•    Το βασικό σενάριο του ΠΣΑ προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 1,1% το 2009, πολύ πάνω από τις προβλέψεις τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (0,2%) όσο και της Τράπεζας της Ελλάδος (0,5%). Η υπεραισιόδοξη αυτή πρόβλεψη, που πολύ δύσκολα θα επαληθευτεί, καθιστά έωλες όλες τις υπόλοιπες εκτιμήσεις για τα έσοδα και το έλλειμμα.
•    Το εναλλακτικό (απαισιόδοξο) σενάριο του ΠΣΑ προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 0,5% για το 2009, χωρίς, όπως υποστηρίζει η Κυβέρνηση, να επηρεαστούν τα δημόσια οικονομικά, τα οποία εκτιμά ότι «αναμένεται να διατηρηθούν στα επίπεδα του βασικού σεναρίου». Η υπόθεση αυτή είναι υπεραισιόδοξη και αβάσιμη, καθώς στηρίζεται στην παραδοχή ότι η Κυβέρνηση θα πετύχει δημοσιονομική εξυγίανση.
•    Η δημοσιονομική εκτροπή με έλλειμμα πάνω από το 3% του ΑΕΠ ήδη από το 2007, πριν ακόμα εκδηλωθεί η διεθνής κρίση, καθιστά αναξιόπιστο τον ισχυρισμό της Κυβέρνησης ότι θα επιτευχθεί δημοσιονομική εξυγίανση σε δύσκολες συνθήκες όπως η σημερινή. Ειδικότερα, η συστηματική υστέρηση στα έσοδα, λόγω της κατάρρευσης των ελεγκτικών μηχανισμών και της πτώσης της ζήτησης σε συνδυασμό με την εκτόξευση των καταναλωτικών δημοσίων δαπανών, σε ομαλές μάλιστα περιόδους, δεν αφήνει σχεδόν κανένα περιθώριο για αξιόπιστη ανατροπή της κατάστασης αυτής από την παρούσα Κυβέρνηση.
•    Το ποσοστό ανεργίας που προβλέπει το ΠΣΑ (7,5% το 2008, 8% για το 2009 και το 2010) είναι σημαντικά χαμηλότερο από τις προβλέψεις της Ε.Ε. (8,3% το 2008, 9% το 2009 και 9,4% το 2010). Η σχεδόν μηδενική ανάπτυξη της χώρας και η απουσία επενδύσεων για το επόμενο διάστημα δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να συμβαδίσουν με τα ποσοστά ανεργίας που προβλέπει το ΠΣΑ.
•    Ταυτόχρονα με την υστέρηση στις δημόσιες επενδύσεις, το περασμένο έτος μειώθηκαν και οι ιδιωτικές με συνέπεια οι συνολικές επενδύσεις να παρουσιάσουν υστέρηση στο ΑΕΠ περίπου -8%.

Είναι προφανές ότι:

•    Η Κυβέρνηση δεν έχει συνειδητοποιήσει το μέγεθος του δημοσιονομικού αδιεξόδου και των κινδύνων που εγκυμονεί.
•    Η άμεση αποκατάσταση της αξιοπιστίας της χώρας στο δημοσιονομικό τομέα αποτελεί προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της κρίσης. Προϋποθέτει συνειδητοποίηση του προβλήματος και απόφαση για την αντιμετώπισή του με υπευθυνότητα και ειλικρίνεια.
•    Η Κυβέρνηση θεωρεί ότι η πιθανή χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας θα επιτρέψει στη χώρα να συνεχίσει να ζει με δανεικά που θα αντλεί από τις διεθνείς αγορές, αδιαφορώντας για το κόστος και τις συνέπειές τους.

Το ΠΑΣΟΚ, μπορεί να κάνει αυτό που έκανε και το 1993, όταν η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας ήταν το ίδιο κακή όπως και τώρα. Δεσμεύεται:

•    Να επαναφέρει την αξιοπιστία στην κατάρτιση και υλοποίηση του Κρατικού Προϋπολογισμού.
•    Να εξασφαλίσει τον έλεγχο των φοροεισπρακτικών και ελεγκτικών μηχανισμών και να αποκαταστήσει συνθήκες αξιοκρατίας και αποτελεσματικότητας.
•    Να δρομολογήσει και να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα αναγκαίων αλλαγών στην κατάρτιση και εκτέλεση των κρατικών δαπανών που θα εξασφαλίσουν τον έλεγχο και την αξιοποίηση των δημόσιων πόρων.
•    Να διαχειριστεί υπεύθυνα το δημόσιο χρέος της χώρας, να βελτιώσει την αξιοπιστία της χώρας και να εξασφαλίσει την ομαλή χρηματοδότηση του χρέους με καλύτερους όρους (μικρότερα spreads).

Πηγή: Προϋπολογισμός 2009, European Commission ( Interim Forecast, January 2009), ΠΣΑ 2008-2011, Τράπεζας της Ελλάδος (Νομισματική Πολιτική 2008-2009, Φεβρουάριος 2009)

Δημόσια Έσοδα    
 
1.    Η ίδια η Κυβέρνηση παραδέχεται στο ΠΣΑ την πλήρη προχειρότητα και αδυναμία των μηχανισμών είσπραξης του ΕΤΑΚ, με «οργανωτικά προβλήματα και καθυστερήσεις». Παραδέχεται ακόμα την κατάρρευση των ελεγκτικών μηχανισμών, αφού όπως επισημαίνεται στο ΠΣΑ «οι μηχανισμοί είσπραξης εσόδων παρουσίασαν προβλήματα και σημαντικές καθυστερήσεις…».
2.    Η επαναφορά ρυθμίσεων που είχαν καταργηθεί μόλις πριν λίγους μήνες, όπως οι φορολογικές ρυθμίσεις που ψηφίστηκαν τον περασμένο  Σεπτέμβριο, δείχνει την ανεπάρκεια, την έλλειψη σχεδιασμού και τις παλινωδίες της κυβερνητικής πολιτικής.
3.    Για το ΕΤΑΚ σημειώνεται ότι έχει ανακοινωθεί παράταση μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου, χωρίς να έχει σταλεί ακόμη σχετική οδηγία στις Δ.Ο.Υ.  Χιλιάδες φορολογούμενοι ακόμα και σήμερα διορθώνουν τα λάθη των εκκαθαριστικών που έλαβαν.
4.    Η μεταφορά στο 2009 των εσόδων που δεν εισπράχθηκαν κατά το 2008, όπως το ΕΤΑΚ και οι ρυθμίσεις εκκρεμών φορολογικών υποθέσεων, δεν αποτελούν νέα μέτρα και σε κάθε περίπτωση δεν θα βοηθήσουν στη μείωση των ελλειμμάτων κατά τα επόμενα χρόνια. Αντίθετα δημιουργούν μια επίπλαστη λογιστική εικόνα για τη διαμόρφωση του ελλείμματος κατά το 2009.
5.    Τα έσοδα αποκρατικοποιήσεων δεν αποτελούν εφικτό στόχο, κάτω από τις επικρατούσες συνθήκες της αγοράς, και σε κάθε περίπτωση δεν αποτελούν αποδεκτή πηγή εσόδων για την μείωση των κρατικών ελλειμμάτων.
6.    Η επαγγελλόμενη «στενή επίβλεψη και αξιολόγηση των φορολογικών υπηρεσιών» προφανώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αξιόπιστη πρόταση για την αποκατάσταση κανονικής και αποτελεσματικής λειτουργίας των φοροεισπρακτικών μηχανισμών, μετά την πλήρη διάλυση και κομματικοποίησή τους από την Κυβέρνηση της Ν.Δ.
7.    Η διάλυση του ΣΔΟΕ, η πλήρης αδυναμία των υπηρεσιών του ΚΕΠΥΟ, η κομματικοποίηση, η κατάργηση ηλεκτρονικών εργαλείων και οι μεγάλες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση νέων έργων, ιδιαίτερα του ΕΛΕΓΞΙΣ, συνέβαλαν μαζί με την ανευθυνότητα της πολιτικής ηγεσίας στη σημερινή κατάρρευση των εσόδων και την εκτίναξη του ελλείμματος.
    
    Εξάλλου το παραδέχεται και η ίδια η Κυβέρνηση ότι ένας από τους λόγους υστέρησης των εσόδων είναι τα οργανωτικά προβλήματα και καθυστερήσεις των υπηρεσιών .

8.    Τα μόνα νέα μέτρα αποτελούν η εκ νέου αύξηση της φορολογίας στα φτηνά τσιγάρα και τα ποτά, καθώς και η μεταβολή στη φορολογία ακινήτων με τις αλλαγές στο ΕΤΑΚ που ανακατανέμει το φορολογικό βάρος σε βάρος των μικροϊδιοκτητών. Σημειώνεται ότι με τις νέες προτάσεις για το Ε.Τ.ΑΚ, μειώνεται το αφορολόγητο όριο για τις κατοικίες σε 100000€ για τον άγαμο, 200000€ για έγγαμο μέχρι δύο τέκνα, και 230000€ για έγγαμο με τρία τέκνα και πάνω όταν πριν τις ρυθμίσεις τους ήταν 300,000€. Αυτό σημαίνει ότι επιβαρύνονται για άλλη μια φορά χιλιάδες ιδιοκτήτες που ζουν σε φτωχές γειτονιές. Το ίδιο μοντέλο ανακατανομής των φορολογικών βαρών σηματοδοτούν και οι αυξήσεις φορολογίας καπνού και ποτών, ρίχνοντας δυσανάλογο βάρος στους οικονομικά ασθενέστερους.

Δημόσιες Δαπάνες

1.    Η περικοπή των ελαστικών δαπανών με τη μείωση του ορίου πληρωμών κατά 10% συνιστά χαρακτηριστική περίπτωση «στάχτης στα μάτια». Το μέτρο αυτό εξαγγέλλεται σχεδόν κάθε χρόνο και ποτέ δεν εφαρμόζεται στην πράξη. Ακόμα και αν εφαρμοσθεί, όμως, η επίπτωσή του στο συνολικό ύψος των δαπανών θα είναι μηδαμινή, αφού οι ελαστικές δαπάνες δεν καλύπτουν ούτε το 5% των συνολικών δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού.
2.    Η κυβέρνηση δηλώνει ότι οι νέες προσλήψεις θα είναι δραστικά περιορισμένες, αλλά λίγο πιο κάτω αναφέρει ότι οι δαπάνες για συμβάσεις  έργου και ορισμένου χρόνου θα μειωθούν μόνο κατά 10%. Δηλαδή, οι σχεδόν 60.000 προσλήψεις από το «παράθυρο» θα μείνουν σχεδόν άθικτες.
3.    Η εισοδηματική πολιτική θα καλύπτει τον πληθωρισμό, τον οποίο φροντίζει ο κ. Κοντοπυράκης να μειώσει κάτω από το 2%. Σε συνδυασμό με την αναμενόμενη μηδενική αύξηση του ΑΕΠ, είναι προφανές ότι η πολιτική αυτή δεν σκοπεύει να συμβάλλει στην τόνωση της ζήτησης και την στήριξη της αγοραστικής δύναμης.
4.    Ομολογεί η κυβέρνηση ότι δεν έχει ξεκάθαρη εικόνα  για τις συνολικές αποδοχές κάθε υπαλλήλου. Αναρωτιέται κανείς πώς θα εφαρμόσει την υποσχόμενη εισοδηματική πολιτική. Όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια, οι υπερβάσεις δαπανών και η διακριτική μεταχείριση για ορισμένες κατηγορίες υπαλλήλων θα συνεχισθεί.
5.    Η Κυβέρνηση προγραμματίζει την ενοποίηση φορέων με ορίζοντα  4 μηνών. Κανείς δεν γνωρίζει σε ποιους φορείς αναφέρεται. Κανείς δεν γνωρίζει τις πιθανές επιπτώσεις στις δαπάνες και στους υπαλλήλους, αν υποθέσουμε ότι κάτι θα γίνει σε αυτόν τον τομέα.
6.    Η κυβέρνηση δηλώνει ότι θα εφαρμόσει το Ν. 3697/08 για τις δαπάνες των φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα με «πολύ αυστηρότητα»!! Να υποθέσουμε ότι όταν το ψήφιζε δεν είχε σκοπό να τον εφαρμόσει; Και αν πράγματι τον εφαρμόσει ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Απόλυτη σιωπή και άγνοια.
7.    Το Υπουργείο Υγείας έχει δημιουργήσει ένα σύστημα προμηθειών, που μπορεί να εξοικονομήσει 500 εκατ. ευρώ τα επόμενα τρία χρόνια. Εν τω μεταξύ τα χρέη των νοσοκομείων εξακολουθούν να αυξάνονται χωρίς περιορισμό και να μην καταγράφονται πουθενά. Αποκορύφωμα αναξιοπιστίας και στρουθοκαμηλισμού.
8.    Το ίδιο ισχύει για τις δαπάνες φαρμάκων που αυξάνονται ανεξέλεγκτα, όλα τα τελευταία χρόνια.
9.    Η συνέχιση της προσπάθειας εξυγίανσης των ΔΕΚΟ προφανώς δεν είναι μέτρο που μπορεί να συμβάλλει στην εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών. Δεν υπάρχει «στόχος», δεν υπάρχει «στρατηγική», δεν υπάρχει «αποτέλεσμα» μέχρι τώρα. Αυτό θα είναι και η υποσχόμενη συνέχεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση του ΟΣΕ, που συνεχίζει να δημιουργεί ελλείμματα και μόνο ελλείμματα.
10.    Οι αλλαγές στο σύστημα κατάρτισης και εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού καθώς και του Δημόσιου Λογιστικού αποτελούν επαναλαμβανόμενες υποσχέσεις όλων των τελευταίων ετών που παραμένουν «λόγια κενά» χωρίς αποτέλεσμα.

Δημόσιο Χρέος

1.    Η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν εκμεταλλεύτηκε τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που της παρέδωσε το ΠΑΣΟΚ για να μειώσει τα ελλείμματα της κεντρικής κυβέρνησης και το χρέος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το δημόσιο χρέος να μην υποχωρήσει καθόλου επί Κυβέρνησης Ν.Δ. Η μείωση του χρέους στο 93% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τον Προϋπολογισμό του 2009, είναι πλασματική και οφείλεται στην αναθεώρηση του ΑΕΠ κατά 9%, δηλαδή στην αύξηση του παρονομαστή.
2.    Αν στο παραπάνω χρέος λάβουμε υπόψη και μέρος από το ποσό του πακέτου στήριξης των τραπεζών (5 δισεκ. ευρώ), τα αυξημένα spreads (σχεδόν πάνω από 2,5%) με βάση τα οποία δανείζεται η Κυβέρνηση λόγω της έλλειψης αξιοπιστίας της, της οργανωτικής αποσύνθεσης του ΟΔΔΗΧ  καθώς και της μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της χώρας, τότε το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα ανέλθει πάνω από το 100%. Τα υψηλότερα spreads αναμένεται να αυξήσουν το χρέος για το 2009 περίπου 1 δισεκ. ευρώ, ποσό πολλαπλάσιο από αυτό που προβλέπεται να δοθεί για την ενίσχυση του Ταμείου κατά της Φτώχειας!