Υπηρεσία Εποπτείας Αγοράς και άλλες διατάξεις

Ομιλία του Βουλευτή Βασίλη Κεγκέρογλου στις 25/11/2008 στη συζήτηση επί της αρχής, των άρθρων και του συνόλου σχεδίου νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης «Υπηρεσία Εποπτείας Αγοράς και άλλες διατάξεις».

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η καθυστερημένη προσέλευση του Υπουργού ανθρώπινη και κατανοητή δεν είναι τυχαία. Συνάδει με την αργοπορία της Κυβέρνησης να αντιληφθεί την κατάσταση και πολύ περισσότερο συνάδει με τη μεγάλη αργοπορία της να πάρει πρωτοβουλίες για τα προβλήματα που απασχολούν τον τόπο.
Είπε ο αξιότιμος συνάδελφος εισηγητής της πλειοψηφίας ότι το νομοσχέδιο έρχεται την κατάλληλη ώρα, μαζί με τη διεθνή κρίση. Μα αν θυμηθούμε ότι εννιά μήνες πριν είχε γίνει η εξαγγελία για τη δημιουργία αυτής της υπηρεσίας και αν διαβάσουμε την εισήγηση η οποία αναφέρεται σε στοιχεία του Απριλίου και του Μαίου τότε θα καταλάβουμε ότι πραγματικά η παρατήρησή μου για την αργοπορία της Κυβέρνηση είναι πάρα πολύ απαλή, δεν είναι καν κριτική.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, τα αδιέξοδα της οικονομίας στη χώρα μας είναι καθαρά αποτέλεσμα της πεντάχρονης οικονομικής πολιτικής που ακολούθησε η Κυβέρνηση. Η μείωση της ανταγωνιστικότητας, η παραγωγική βάση της χώρας όπως είναι διαλυμένη σήμερα, οι κερδοφόρες δημόσιες επιχειρήσεις που έγιναν ζημιογόνες, το χρέος της χώρας που από τα 170.000.000.000 ανέρχεται στα 250.000.000.000 και ανεβαίνει, είναι αποτέλεσμα καθαρά των συγκεκριμένων επιλογών και πολιτικών της Κυβέρνησης. Όπως επίσης είναι αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής και υπερσυγκέντρωση του πλούτου και η αφαίμαξη του εισοδήματος από τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
Ταυτόχρονα με την συστηματική αποδόμηση του κοινωνικού κράτους όλα αυτά έχουν δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα στην κοινωνία με διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Και ενώ κυρίες και κύριοι συνάδελφοι οι πολίτες βιώνουν την ανέχεια, την ανασφάλεια και την αβεβαιότητας η Κυβέρνηση επιδίδεται στην αδιαφανή διαχείριση της εξουσίας προκαλώντας τα φαινόμενα σήψης και διαφθοράς, την καταλήστευση του δημόσιου πλούτου από ημετέρους και επιτήδειους αλλά και τη συστηματική απαξίωση των θεσμών.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι η έλλειψη βούλησης και η επικοινωνιακή αντιμετώπιση των φαινομένων της ακρίβειας οδήγησαν σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Η εμμονή στη θεωρία της αυτορύθμισης της αγοράς διευκόλυνε τη δημιουργία καρτέλ σε όλους τους βασικούς τομείς. Η ελεύθερη αγορά επί Νέας Δημοκρατίας είναι συνώνυμη με την ασύδοτη αγορά. Έτσι ο Έλληνας καταναλωτής όλες οι ελληνικές οικογένειες εκτός από την πραγματική μείωση του εισοδήματός τους και τη συνεχή αύξηση της έμμεσης φορολογίας βιώνουν και απανωτά κύματα ακρίβειας.
Η Κυβέρνηση στην αρχή αρνιόταν την ύπαρξη του φαινομένου. Στη συνέχεια προσπάθησε να αποσείσει τις ευθύνες λέγοντας ότι φταίει το ΠΑ.ΣΟ.Κ..
Στη συνέχεια έριξε τα βάρη στους ίδιους τους καταναλωτές. Κόπηκαν χέρια, θα θυμάστε, έγιναν παρεμβάσεις και όλα αυτά. Σήμερα δήθεν φταίει η διεθνής κρίση.
Οι υπεύθυνοι της αποτυχίας χρησιμοποιούν τη φαιά και τη μαύρη προπαγάνδα, προκειμένου να μας πείσουν ότι για όλα φταίει η διεθνής κρίση, ότι φταίει η διεθνής κρίση για όλα όσα προϋπήρχαν στον τόπο μας, ως αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής.
Και ερωτώ ευθέως: Στη διεθνή συγκυρία οφείλεται το σκάνδαλο των ομολόγων και το σκάνδαλο του Βατοπεδίου που ήταν εις βάρος του λαού; Η ληστεία των πωλητών με τα καύσιμα στη διεθνή κρίση οφείλεται; Ο πολλαπλασιασμός των τιμών των λιπασμάτων, οι εξευτελιστικές τιμές παραγωγού και το «καπέλο» στους καταναλωτές και αυτά στη διεθνή κρίση οφείλονται; Οι διευθετήσεις, οι μειώσεις φόρων για το μεγάλο κεφάλαιο και η επιβολή νέων φόρων για τους πολίτες επιβλήθηκαν από τη διεθνή κρίση; Η επιβολή νέου φόρου κατοχής σε τρία εκατομμύρια ιδιοκτήτες, μικροϊδιοκτήτες ακινήτων και αυτό της διεθνούς κρίσης είναι; Είναι μια σειρά από πολιτικές που οδήγησαν την κάθε οικογένεια σε αδιέξοδο.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δεν ξεγελιούνται οι πολίτες πια. Γνωρίζουν καλά πως η κρίση προϋπήρχε στη χώρα μας και φέρει καθαρά την υπογραφή της Κυβέρνησης Καραμανλή. Η διεθνής κρίση είναι αποτέλεσμα της υποταγής του δημόσιου συμφέροντος σε ιδιοτελή και κερδοσκοπικά συμφέροντα και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί από κυβερνήσεις που έχουν την ίδια λογική.
Την ώρα που οι περισσότερες κυβερνήσεις αποφάσισαν, σχεδίασαν και εφαρμόζουν μέτρα για την ενίσχυση των ασθενέστερων ομάδων και τάξεων, ο Πρωθυπουργός και η Κυβέρνηση επιμένουν σε πολιτικές που οδηγούν στην περαιτέρω μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Φορολογική ελάφρυνση και μείωση του Φ.Π.Α. ακούμε για άλλες χώρες, νέους φόρους 7.000.000.000 επιβάλλει η Κυβέρνηση στην Ελλάδα. Επέλεξε καθαρά να στηρίξει και μάλιστα με αξιοθαύμαστη συνέπεια –της το αναγνωρίζουμε- τους λίγους, αλλά ταυτόχρονα αδιαφορεί για τους μικρομεσαίους που οδηγούνται γρηγορότερα σε λουκέτο, αδιαφορεί για τους εργαζόμενους που είναι ένα βήμα πριν την ανεργία.
Η ασφυξία στην αγορά το τελευταίο δίμηνο είναι πρωτοφανής. Οι ακάλυπτες επιταγές τον Οκτώβριο είναι 152.000.000 ευρώ και κατά 50% αυξημένες σε σχέση με το Σεπτέμβριο, αλλά 100% αυξημένες σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2007. Για το Νοέμβριο η κατάσταση είναι περισσότερο δραματική.
Εμείς, συνεχίζουμε να ζητούμε την απρόσκοπτη δανειοδότηση και χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με τους ίδιους ευνοϊκούς όρους που δίδονται στις τράπεζες. Ζητούμε την προστασία καταθετών και δανειοληπτών, καθώς και την προστασία και ενίσχυση του οικογενειακού προϋπολογισμού με συγκεκριμένα μέτρα στήριξης. Ταυτόχρονα, επιμένουμε για κανόνες στην αγορά. Ζητάμε δημοκρατικό έλεγχο και αυτό είναι το έλλειμμα σήμερα. Δεν μπορεί να πληρώνει την κρίση ο πολίτης, ενώ σε άλλους, την ίδια ώρα, δίδονται λευκές επιταγές με τεράστια ποσά.
Η οικονομία και η ανάπτυξη πρέπει να υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και τον πολίτη. Αυτός είναι και ο κεντρικός πυρήνας της πολιτικής του ΠΑ.ΣΟ.Κ. που μας διαχωρίζει ριζικά από τη νεοφιλελεύθερη πολιτική σας που αποδεικνύεται διπλά επιζήμια και για τον τόπο και για το λαό.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, κυβερνητική απραξία και ατολμία –επιεικείς οι όροι- μπροστά στα μεγάλα συμφέροντα της αγοράς. Οι συγχωνεύσεις των επιχειρήσεων κατά κλάδο και τομέα, με τις κυβερνητικές ευλογίες, συνθλίβουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, στρεβλώνουν την αγορά και οδηγούν σε ολιγοπωλιακές και μονοπωλιακές καταστάσεις που έρχονται εις βάρος του καταναλωτή. Η εφαρμογή εναρμονισμένων πρακτικών, η λειτουργία των καρτέλ είναι εις βάρος του υγιούς ανταγωνισμού και του δημόσιου συμφέροντος, με άμεσο αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση των τιμών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα υπάρχουν σε όλους του τομείς, όπως ενέργεια, τρόφιμα, ακτοπλοΐα, υπηρεσίες, παντού.
Τα καρτέλ, όμως, δεν αφορούν μόνο την αγορά, αλλά και την παραγωγή. Η τιμή παραγωγού του ελαιολάδου καθηλώθηκε, ενώ η τιμή για τον καταναλωτή καλά κρατεί.
Ας δούμε, όμως, τι συμβαίνει σε μερικούς τομείς. Δέκα αλυσίδες μόνο σούπερ-μάρκετ ελέγχουν πάνω από το 85% της αγοράς του λιανικού εμπορίου. Στο χώρο των προμηθευτών, σε σύνολο 1.400 περίπου εταιρειών που προμηθεύουν την αγορά, οι πρώτες εκατό κατέχουν το 76% του συνόλου των πωλήσεων και οι πρώτες τριάντα πάνω από το 50%. Για κάθε ένα από εξήντα βασικά προϊόντα, μία έως δύο μεγάλες επιχειρήσεις προμηθεύουν πάνω από το 60% έως και το 99%. Έτσι, οι απανωτές αυξήσεις είναι αποτέλεσμα αυτής της διάρθρωσης που υπάρχει και κανείς δεν παρεμβαίνει. Το 2007 ανατιμήθηκαν 3.500 προϊόντα σε εφτά δόσεις και σε ποσοστό που φτάνει για ορισμένα έως και 62%. Το 2008 δεν ολοκληρώθηκε, αλλά η κατάσταση μέχρι τώρα δεν μπορεί να περιγραφεί με την στατιστική.
Ανάλογη είναι και η κατάσταση στον τομέα καυσίμων. Αποτέλεσμα: Όταν η διεθνής τιμή του πετρελαίου Brent αυξανόταν, οι τιμές καυσίμων στην Ελλάδα αυξάνονταν και περισσότερο και γρηγορότερα συγκριτικά με άλλες χώρες. Τώρα που η διεθνής τιμή πέφτει κατακόρυφα, η τιμή των καυσίμων στην Ελλάδα μειώνεται και λιγότερο και πολύ αργότερα από ό,τι σε άλλες χώρες. Πέρυσι τέτοια εποχή με 86 δολάρια το αργό, το θέρμανσης είχε 58 λεπτά. Σήμερα έχει κάτω από 45 δολάρια το αργό και η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης έχει κολλήσει γύρω στα 60 λεπτά. Το ίδιο συμβαίνει και με τη βενζίνη. Πρόκειται περί ωμής ληστείας και κλοπής εις βάρος των πωλητών.
Αυτή η κατάσταση της ακρίβειας, τόσο στο λιανεμπόριο, όσο και στον τομέα των καυσίμων, επιβαρύνει το οικογενειακό εισόδημα. Η επιβάρυνση μιας τετραμελούς οικογένειας για αγορές προϊόντων που αφορούν τη βασική διαβίωση τα 4,5 τελευταία χρόνια αυξήθηκε κατά 800 ευρώ το μήνα. Από 2.300 ευρώ, χρειάζεται σήμερα 3.100 ευρώ. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Αυτό βιώνουν οι πολίτες. Είναι μια πραγματικότητα που δημιούργησε η Κυβέρνηση, αλλά στη συνέχεια περιορίζεται σε ευχολόγια, σε ημίμετρα τα οποία ανακοινώνονται, αλλά δεν εφαρμόζονται ποτέ, τουλάχιστον ολόκληρα. Γι’ αυτό οι καταναλωτές έχασαν την εμπιστοσύνη τους. Γι’ αυτό η έκθεση του ΙΟΒΕ του Οκτωβρίου δείχνει ότι έχουμε φθάσει στο μείον 60, σε σχέση με το δείκτη εμπιστοσύνης καταναλωτή.
Η κυβερνητική πρακτική προσπαθεί να μεταθέσει τις ευθύνες αλλού και στην προκειμένη περίπτωση στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, την οποία, όμως πρώτα φρόντισαν να απαξιώσουν και με τη γνωστή υπόθεση των «κουμπάρων». Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους. Από 375 αποφάσεις που έβγαζε η Επιτροπή Ανταγωνισμού το διάστημα 1996-2003, δηλαδή 43 αποφάσεις το χρόνο, την περίοδο 2004-2008 εκδίδονται μόνο 25 αποφάσεις το χρόνο και μάλιστα έχει μειωθεί το ποσοστό αυτών των αποφάσεων που έχουν να κάνουν με συγκέντρωση. Ο υποδιπλασιασμός αυτός της παραγωγικότητας την περίοδο 2004-2008, παρά το διπλασιασμό του προσωπικού και την πολυδιαφημισμένη μεταρρύθμιση -θυμάστε το 2005 τι μας έλεγαν εδώ- αποδεικνύει του λόγου του αληθές.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, το Φεβρουάριο του 2008, κάτω από την πίεση ενός ακόμα κύματος ανεξέλεγκτων αυξήσεων, η Κυβέρνηση εξήγγειλε τα γνωστά 41 μέτρα. Η συντριπτική πλειοψηφία των μέτρων δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα συνονθύλευμα ευχών, ημίμετρων, γενικών διακηρύξεων, χωρίς να παραγνωρίζουμε ότι υπήρχαν και μερικές αναφορές σε απαραίτητα μέτρα που, όμως, ακόμα δεν έχουν ληφθεί.
Η αντιμετώπιση, όμως, των μονοπωλιακών και ολιγοπωλιακών φαινομένων που τροφοδοτούν την ακρίβεια δεν γίνεται με ελλιπείς τροποποιήσεις του Αγορανομικού Κώδικα, ούτε με την έκδοση ασαφών οδηγιών και συστάσεων προς τις υπηρεσίες που προκαλούν σύγχυση και αναποτελεσματικότητα.
Η Κυβέρνηση, το Υπουργείο, ενώ γνωρίζουν τα στοιχεία της καρτελοποίησης σε όλους τους βασικούς τομείς της αγοράς, δεν κάνουν τίποτα και υποστηρίζουν ότι θα αποδώσουν τα μέτρα, μόνο όταν εφαρμοστούν όλα μαζί. Αυτή είναι η δήλωση του Υπουργού. Την ίδια ώρα, όμως, που δηλώνει αυτό, φροντίζει για τη συνεχή εφαρμογή της αναβολής τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι η αναβάθμιση και ενίσχυση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, που συνεχώς αναβάλλεται, αποτελεί το 41ο μέτρο για να ληφθεί τελευταίο, αντί να είναι το πρώτο. Πρώτο έπρεπε να είναι αυτό το μέτρο.
Αλλά και το 32ο για τη σύσταση της υπηρεσίας εποπτείας της αγοράς έρχεται στη Βουλή, όπως είπα και στην αρχή, εννιά μήνες αργότερα, μετά την ανακοίνωσή του. Με αυτό η Κυβέρνηση παραδέχεται επιτέλους τις τεράστιες ευθύνες της για τις μεγάλες και απανωτές αυξήσεις που προκλήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Όμως, δεν αποτελεί ένα ουσιαστικό μέτρο, αφού απλά αναδιατάσσει υφιστάμενες δομές της Γενικής Γραμματείας Εσωτερικού Εμπορίου με τη μορφή νέας υπηρεσίας, τοποθετώντας επικεφαλή Ειδικό Γραμματέα. Μετατρέπει τα Τμήματα σε Διευθύνσεις και τις Διευθύνσεις σε Τμήματα των υφιστάμενων υπηρεσιών και αφήνει τα υπολείμματα της μέχρι τώρα αρμόδιας υπηρεσίας για την άσκηση αγορανομικής πολιτικής, προκαλώντας έτσι διάσπαση του έργου του αγορανομικού ελέγχου και της αγορανομικής πολιτικής.
Η υπηρεσία θα επιλαμβάνεται, όπως και σήμερα, κυρίως ως προς την εφαρμογή αγορανομικών διατάξεων και τη γενικότερη εποπτεία και καταγραφή τιμών της αγοράς που δεν μπορούν, όμως, από μόνα τους –και πρέπει να γίνει επιτέλους κατανοητό- να καταπολεμήσουν την ακρίβεια.
Τιμοληψίες στα καύσιμα γίνονται και σήμερα και η ενημέρωση από το site του Υπουργείου θα έλεγα ότι είναι πάρα πολύ καλή. Όμως, μόνο ενημέρωση. Πρακτικές και πολιτικές για την αντιμετώπιση της κερδοσκοπίας δεν βλέπουμε. Η Κυβέρνηση, απλά παρακολουθεί. Αυτός είναι ο ρόλος της; Ο σκληρός πυρήνας της ακρίβειας στη χώρα μας πηγάζει από τα μονοπωλιακά και ολιγοπωλιακά φαινόμενα και από την καρτελοποίηση της ελληνικής αγοράς. Η ενίσχυση και η λειτουργία της Επιτροπής Ανταγωνισμού είναι επιτακτική για να αντιμετωπιστεί η έλλειψη υγιούς ανταγωνισμού.
Με το νομοσχέδιο, η τοποθέτηση Ειδικού Γραμματέα επιβλήθηκε από την σκοπιμότητα της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου για απόλυτα κομματικά ελεγχόμενη υπηρεσία. Τέλος, η πρόβλεψη ότι οι έλεγχοι γίνονται μόνον κατόπιν εντολής του ειδικού γραμματέα, τα λέει όλα. Η δυνατότητα επιβολής υψηλών προστίμων μπορεί να αξιοποιηθεί όχι για τον έλεγχο της αγοράς, αλλά για να συντηρήσει και να ενισχύσει τις πελατειακές σχέσεις που εγκαθίδρυσε. Η στελέχωση της υπηρεσίας με διακόσιους εργαζόμενους και είκοσι πέντε ειδικούς συμβούλους, προβλέπεται να γίνει με αδιαφανείς διαδικασίες και με καθαρά κομματικά κριτήρια. Το είπαμε στην Επιτροπή. Δεν άλλαξε τίποτε.
Ουσιαστικά, το μόνο νέο που εισάγεται από το νομοσχέδιο είναι η παρακολούθηση των οικονομικών μεγεθών και η επαναδραστηριοποίηση του Παρατηρητηρίου Τιμών ύστερα από πέντε χρόνια. Όπως θα θυμάστε, το 2001 ήρθε η ιδέα του Παρατηρητηρίου Τιμών και ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2003, αλλά σταμάτησε το 2004.
Το νομοσχέδιο δεν λαμβάνει καμία απολύτως μέριμνα για τη στελέχωση των Νομαρχιακών υπηρεσιών εμπορίου, που είναι στην πρώτη γραμμή της μάχης για την προστασία του καταναλωτή. Η δημιουργία αντίστοιχων υπηρεσιών στην ελληνική περιφέρεια θα φέρει σύγχυση αντιπαλότητα και αναποτελεσματικότητα και κυρίως θα φέρει την απαξίωση των υπηρεσιών που σήμερα δίνουν τη μάχη για την προστασία του καταναλωτή.
Θεωρούμε ανεπίτρεπτη και ταυτόχρονα ύποπτη την εκχώρηση δημόσιου ελεγκτικού έργου σε ιδιώτες που ταυτόχρονα όμως αποκαλύπτει την αβεβαιότητα της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου για την αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας που δημιουργεί. Εμείς διαφωνούμε ριζικά με την ακολουθούμενη πολιτική. Η ανεξέλεγκτη κατάσταση που δημιουργήθηκε στην αγορά και επιβαρύνει τον οικογενειακό προϋπολογισμό και τον πολίτη, ιδιαίτερα τώρα, χρειάζεται άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα. Τόσο με τα περιβόητα σαράντα ένα μέτρα, όσο και με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, δεν έχουμε ανταπόκριση στις παραπάνω ανάγκες. Αντίθετα, ανακυκλώνεται το ίδιο πρόβλημα και μάλιστα οξύνεται. Κατανοούμε τη δεινή θέση στην οποία βρίσκεται η Κυβέρνηση ανήμπορη να πάρει ουσιαστικές αποφάσεις. Όμως, διαφωνούμε και δεν θα αφήσουμε να πληρώσει τον λογαριασμό ο πολίτης. Ο τόπος χρειάζεται μια υπεύθυνη Κυβέρνηση με σχέδιο και κυρίως βούληση για να βάλει τάξη στην αγορά. Χρειάζεται μια άλλη αναπτυξιακή και οικονομική πολιτική. Ο Γιώργος Παπανδρέου και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. και όλα τα στελέχη μας είμαστε έτοιμοι να εφαρμόσουμε το πρόγραμμά μας, ένα πρόγραμμα που αποσκοπεί αποκλειστικά στην υπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και του πολίτη.
Σας ευχαριστώ.